Max Havelaar: Een Aanklacht tegen Koloniale Onderdrukking

De politieke heerschappij over Indonesië werd in de negentiende eeuw overgedragen van de VOC naar de Nederlandse regering. Om de winst te vergroten, werd het Cultuurstelsel ingevoerd, een reeks maatregelen die planters in staat stelden waardevolle landbouwproducten te verbouwen, in plaats van alleen voedingsmiddelen zoals rijst. Deze maatregelen gecombineerd met een belastingstelsel dat beloningen voor ambtenaren op basis van commissies uitkeerde, leidde tot wijdverspreide corruptie. Dit had desastreuze gevolgen, zoals armoede en hongersnood onder de inheemse bevolking. Max Havelaar, geschreven door Douwes Dekker (Multatuli),was een krachtige aanklacht tegen het misbruik van het Cultuurstelsel, de herendiensten en het plichtsverzuim van Nederlandse ambtenaren in Nederlands-Indië.

Een Verlangen naar Eerherstel en Erkenning

Voor Dekker was er nog een ander motief om dit boek te schrijven. Na zijn ontslag als assistent-resident in Nederlands-Indië raakte Dekker in bittere armoede. Hij hoopte op eerherstel en een nieuwe ambtelijke functie in de kolonie. Dekker was zelfs bereid af te zien van publicatie als zijn verzoeken door de toenmalige regering werden ingewilligd. Hij verlangde naar een benoeming als resident op Java, herstel van zijn diensttijd voor het ontvangen van pensioen, een ruim voorschot en benoeming in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Dit lintje zou hem niet alleen eerherstel bieden, maar ook erkenning. Onderhandelingen boden Dekker een betrekking in West-Indië aan, in ruil voor het achterhouden van zijn boek. Maar dit was niet genoeg voor Dekker. Hij wees het aanbod af in een brief aan koning Willem III.

De IJzerische Ondertitel: "of de Koffieveilingen van de Nederlandse Handelmaatschappij"

"Of de Koffieveilingen van de Nederlandse Handelmaatschappij" was een zeer bewuste ondertitelkeuze van Multatuli. In de negentiende eeuw was het gebruikelijk om een ondertitel te gebruiken, en Multatuli gebruikte deze ironie om de lezers te misleiden. Dit zorgde voor de vraag of dit werk fictie of non-fictie was. In het boek wordt deze ironie verder benadrukt, waarbij zelfs de personage Droogstoppel wordt misleid door de ondertitel. Hoewel hij schrijft dat het boek over de koffieveilingen zal gaan, merkt hij al snel dat dit niet het geval is. De Nederlandse Handelmaatschappij symboliseerde voor Dekker de onderdrukking en uitbuiting van de Javaan en de koloniale politiek. Aangezien koffie tijdens het schrijven van het boek een veelbesproken onderwerp was, speelde Multatuli slim in op de actualiteit. Hij wilde gelezen worden en gebruikte elk mogelijk middel, zoals deze ondertitel, om de aandacht van lezers te trekken en hen te verleiden het boek aan te schaffen en te lezen.