De risico-regelreflex: Een gids voor goed bestuur

De risico-regelreflex, een term die al sinds 2010 veelvuldig wordt gebruikt, wordt breed herkend en geduid onder bestuurders, volksvertegenwoordigers, ambtenaren, wetenschappers en journalisten. Maar wat houdt deze term precies in? Deze publicatie biedt een uitgebreide definitie van de risico-regelreflex, waarbij duidelijk wordt omschreven dat het gaat om de valkuil om na het blootleggen van een risico of naar aanleiding van een incident impulsieve en ondoordachte maatregelen te nemen. Denk hierbij aan wet- en regelgeving, normstelling, toezicht en voorzieningen.

Adequaat omgaan met de risico-regelreflex is een essentiële voorwaarde voor goed bestuur. Het herkennen van deze reflex is dan ook de eerste belangrijke stap om deze te vermijden. Daarom worden in dit boek voor het eerst de aanjagende krachten benoemd die ervoor zorgen dat overheden en andere organisaties zich gedwongen voelen om snel en vaak rigoureuze risicobeperkende maatregelen te treffen. Deze aanjagende krachten gaan vaak gepaard met typerende uitspraken die als symptomen kunnen worden opgevat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de bekende uitspraak: "Dit mag nooit meer gebeuren". Daarnaast worden ook de dempende krachten belicht die kunnen helpen om de risico-regelreflex te voorkomen.

Een belangrijk onderdeel van dit boek is de beschrijving van het openbare debat in de volksvertegenwoordiging en de media rondom 27 concrete voorbeelden. Bij ieder voorbeeld wordt een korte analyse gegeven van de aanjagende en dempende krachten die hierbij naar voren komen. Deze voorbeelden zijn voornamelijk gericht op het fysieke en sociale domein, maar er wordt ook een blik geworpen op maatregelen tegen uitkeringsfraude. Van deze voorbeelden spelen er negen zich af binnen een gemeente, zestien binnen de rijksoverheid en twee Belgische voorbeelden completeren de reeks.

In de bijlage van dit boek vindt u tevens een aantal Nederlandse en internationale publicaties waarin andere casuïstiek te vinden is, met verschillende methodieken en mate van detaillering. Het boek is gebaseerd op inzichten die tussen 2010 en 2014 zijn ontwikkeld door het interdepartementale programma Risico's en verantwoordelijkheden.