Op zoek naar culturele regeneratie: De humanitaire beweging in Nederland

Na de Eerste Wereldoorlog werd er door intellectuelen een diepgaande beschavingscrisis waargenomen, wat leidde tot dromen van een culturele regeneratie. In Nederland speelde de non-conformistische en cultuurkritische 'humanitaire beweging' een voortrekkersrol in deze heroriëntatie op Europees niveau.

De aanhangers van deze beweging, bestaande uit religieus-socialisten, religieus-anarchisten, Dostojevski-vereerders, levensfilosofiebeoefenaars, neohegelianen en talrijke andere anti-rationalistische wereldverbeteraars en religieuze zoekers, keken naar schrijvers en filosofen zoals Oswald Spengler, Julien Benda, Romain Rolland en Thomas Mann voor inspiratie.

Echter, in de jaren dertig werd de hooggestemde vernieuwingsdrang aanzienlijk gedempt als gevolg van de opkomst van het fascisme en nazisme. Dit bracht de Nederlandse 'humanitair-idealisten' in confrontatie met de weerloosheid van hun geestelijk-religieuze en humanistische idealen, evenals de schaduwzijde van hun eigen utopische verlangen naar een regeneratie van de Europese cultuur.

Deze indrukwekkende studie werpt zowel licht op de interactie tussen cultuurkritiek en politiek, als op de grensoverschrijdende contacten van de humanitair-idealisten en hun blauwdrukken voor een 'nieuwe cultuur'.