Synopsis van ‘Biografie van Konrad Adenauer’

Sam Van Clemen

Doelstelling is het vertellen van het levensverhaal van Konrad Adenauer (1876-1967),de eerste naoorlogse Duitse kanselier en in 2003 verkozen tot de grootste Duitser aller tijden. Daarbij gaat ook heel wat aandacht gaat naar de periode voor 1945. Adenauer wordt niet alleen geportretteerd als politicus, maar ook als zoon, vriend, echtgenoot en vader. Zo krijgt de lezer een totaalbeeld van zowel de politicus als de mens Adenauer. Het boek is gericht op het grote publiek en vermijdt daarom jargon en een omvangrijk voetnotenapparaat. De geplande omvang is 120.000 woorden. Omdat het boek bedoeld is voor de Nederlandstalige markt, komt Adenauers relatie met Nederland en België uitdrukkelijk aan bod.

Korte inhoud
Hoofdstuk 1: Opkomst
Dit hoofdstuk handelt over de periode 1876-1917, toen Adenauer werd benoemd tot burgemeester. Aan bod komen onder meer zijn afkomst, jeugdjaren, zijn eerste huwelijk, studies rechten, zijn werk als jurist en zijn opgang als katholiek Keulse politicus. Hij werd achtereenvolgens benoemd tot schepen, eerste schepen en burgemeester. Uiteraard wordt aandacht besteed aan de gevolgen van het uitbreken van Wereldoorlog I en het overlijden van zijn echtgenote.

Hoofdstuk 2: Burgemeester van Keulen
Dit hoofdstuk handelt over de periode 1917-1933. Adenauer speelde een belangrijke rol tijdens de revolutieperiode 1918-1919. Ook maakte hij van nabij de Britse bezetting van Keulen mee tot 1926 en was hij actief binnen de beweging die streefde naar de afsplitsing van het Rijnland van Pruisen. Besproken worden de grote openbare werken die Adenauer liet uitvoeren en de opkomst van de NSDAP in Keulen en omgeving. Dit hoofdstuk eindigt met zijn afzetting als burgemeester. Ook zijn tweede huwelijk in de jaren ’20 komt aan bod.

Hoofdstuk 3: Leven in het Derde Rijk
Op bevel van de nazi’s moest Adenauer Keulen verlaten, het begin van een moeilijke periode. Tijdens de Nacht van de Lange Messen werd hij trouwens korte tijd opgepakt. De situatie verbeterde pas in 1938 toen hij zich in Rhöndorf kon vestigen. De oorlogsjaren verliepen kalm dankzij de rustige ligging van zijn woonplaats. Enkel zat hij drie maanden gevangen na het Stauffenbergcomplot.

Hoofdstuk 4: Een nieuwe start
Dit hoofdstuk beschrijft de vier bezettingsjaren, waarin Adenauer de basis legde voor zijn kanselierschap. Door zijn rijke politieke ervaring en door handig manoeuvreren werd hij eerst de machtigste politicus van het Rijnland. In 1948 werd hij verkozen tot de voorzitter van de Parlementaire Raad, die de grondwet van de toekomstige Bondsrepubliek ontwierp. De eerste nationale parlementsverkiezingen in mei 1949 zorgden ervoor dat Adenauer met de steun van enkele kleinere partijen een stabiele regering op de been kon brengen. Op 15 september 1949 werd hij dan ook verkozen tot de eerste bondskanselier met slechts één stem meerderheid, die van hemzelf. Hij zou veertien jaar lang onafgebroken aan de macht blijven.

Hoofdstuk 5: Kanselier van het nieuwe Duitsland
Dit hoofdstuk behandelt de eerste regering-Adenauer (1949-1953). Hij vormde een rechtsgeoriënteerd coalitiekabinet, leidde sedert 1951 ook de buitenlandse politiek. Consequent ijverde hij voor nauwe aansluiting bij het Westen tegen de Sovjet-Unie. Adenauer wist stap voor stap de staat uit de politieke kluisters van het bezettingsstatuut te bevrijden en naar volledige autonomie te leiden. Hij koppelde die koers aanvankelijk nauw aan de Europese integratie (steun voor het plan-Schuman). Deze politiek, door een nuchter realisme ingegeven, correspondeerde toch goed met zijn Rijnlands-katholieke en onpruisische verleden, met zijn afkeer van grote sociale omwentelingen en zijn diepgewortelde antipathie jegens het communisme. Inmiddels verkreeg hij in binnenlandse kwesties een onbetwiste machtspositie, begunstigd door de verrassende economische opbloei (‘Wirtschaftswunder’) onder leiding van zijn minister Erhard. In september 1953 werd hij herkozen.

Hoofdstuk 6: Op het toppunt van zijn macht
In oktober 1954 trad de Bondsrepubliek toe tot de NATO en de West-Europese Unie, waarbij een nationaal leger zonder atoombewapening werd toegestaan. Adenauer werd nu tot de meest gezaghebbende Europese politici gerekend. In nauwe samenwerking met John Foster Dulles stond hij een harde koers tegenover de Sovjet-Unie voor. Hij bepleitte herstel van de Duitse eenheid door onderhandelingen vanuit een later te verkrijgen machtspositie, waarbij nog een twistpunt is, of hij de internationale machtsverhoudingen verkeerd taxeerde of uit puur tactische binnenlandse overwegingen de hereniging bleef propageren, zonder erin te geloven. Uiteraard komt zijn fameuze reis naar Moskou in 1955 eveneens aan bod, net als de ondertekening in 1956 van de Verdragen van Rome.

Hoofdstuk 7: Een omstreden politicus
In september 1957 voor de tweede maal herkozen, deed hij inmiddels de schaduwzijden van zijn gezag sterker gevoelen, o.a. door het aanvankelijk koppig handhaven van bedenkelijke of omstreden figuren, door zijn autoritaire regeringsstijl en door de methoden waarmee hij politieke tegenstanders bestreed en zo het parlement in diskrediet bracht. Zijn buitenlandse koers vertoonde een zeker wantrouwen tegen alle ontspanningspogingen tussen Oost en West. In de verhouding met de Verenigde Staten trad daardoor na de verkiezing van J.F. Kennedy een duidelijke verkoeling in. Daarentegen zocht hij een steeds nauwere aansluiting bij de anti-Amerikaanse koers van Charles de Gaulle. In 1961 zorgde de bouw van de Muur voor de mislukking van de pogingen om de DDR ten val te brengen.

Hoofdstuk 8: Het einde van een tijdperk
In september 1961 begon Adenauer aan zijn vierde ambtstermijn. Onder aandrang van zijn coalitiepartners, maar ook van zijn eigen partij, trad de 87-jarige echter in oktober 1963 af, na lang en hardnekkig verzet tegen de benoeming van Ludwig Erhard tot zijn opvolger, dat de CDU aan de rand van een crisis bracht. Toch kende deze periode nog een absoluut hoogtepunt met de ondertekening het Frans-Duitse vriendschapsverdrag (22 jan. 1963).

Hoofdstuk 9: Oud-kanselier
Na zijn aftreden bleef Adenauer een invloedrijk politicus, onder andere als voorzitter van de CDU. Belangrijk was ook zijn ontmoeting in 1966 met David Ben Gurion. Tijdens deze laatste vier jaar besteedde hij veel tijd aan buitenlandse reizen en aan het schrijven van zijn memoires, alvorens in 1967 als 91-jarige te overlijden. Dit hoofdstuk eindigt met een korte beschrijving van de verdere gebeurtenissen tot aan de val van de muur en geeft een overzicht van de plaatsen in Bonn, Keulen, Rhöndorf en elders die vandaag nog aan Adenauer herinneren.

Besluit

Bijlagen
Deze bevatten een chronologie waarin de belangrijkste feiten uit Adenauers leven nog eens op een rijtje worden gezet, een lijst van kanseliers sinds 1918 en een lijst van de Duitse presidenten.

Register van persoonsnamen
Register van plaatsnamen
Inhoudsopgave