Ontdek het grijze gebied van oorlog en collaboratie

In tijden van oorlog ontstaan er kansen en situaties die onder normale omstandigheden niet zouden voorkomen. Het is een periode waarin mensen gedwongen worden om keuzes te maken die hun leven voorgoed zullen beïnvloeden. Sommigen sluiten zich aan bij het verzet, terwijl anderen worden gegrepen door het nationaalsocialisme en de strijd tegen het Bolsjewisme. Maar daartussen ligt een mysterieus grijs gebied, waarin de motieven om zich bij een bepaalde groep aan te sluiten veel minder duidelijk zijn.

De vele gezichten van collaborateurs in oorlogstijd

Collaboratie tijdens oorlog kan verschillende oorzaken hebben, zoals economische motieven, (geloofs-)overtuiging of antisemitisme. Er is echter ook een schimmiger deel van de samenleving dat gedurende de oorlog tussen beide zijden heen en weer schipperde. Deze mannen en vrouwen werkten als informant, Jodenjager, politieagent of rechercheur voor de Duitse contraspionage- en opsporingsdiensten, maar boden tegelijkertijd hun diensten aan het verzet. Ze waren dubbel gedekt in een oorlog waarvan de uitkomst nog alle kanten op kon gaan. Toen de Duitse nederlaag in zicht kwam, keerden ze hun Duitse meesters volledig de rug toe en namen ze zelf de touwtjes in handen.

De heksenjacht op collaborateurs en spionnen

In de laatste dagen van de oorlog traden verzetsstrijders toe tot de geallieerde opsporingsdiensten. Niet alleen illegalen die uit een rechtvaardigheidsstreven wilden helpen bij het opsporen van ondergedoken collaborateurs en spionnen, maar ook zij die tijdens de oorlog contacten onderhielden met de bezetter. Als opsporingsambtenaren waren zij meester van de situatie, zolang niemand op de hoogte was van hun schimmige samenwerking met de vijand en de clandestiene activiteiten die ze voor en na de bevrijding uitvoerden.

Misstanden en schandalen onthuld

Al snel na de bevrijding kwamen er talloze schandalen aan het licht over de praktijken van het Bureau Nationaal Veiligheid. Een selecte groep bleek zich bezig te houden met zwarthandel, het toe-eigenen van bezittingen van gedeporteerde Joden, prostitutie, chantage en handel in inlichtingendossiers. Deze groep was zelfs betrokken bij het wegsluizen van zware collaborateurs zoals Andries Riphagen naar Latijns-Amerika. Andere spionnen konden hun vrijheid afkopen en er werden deals gesloten met kopstukken van de SD in ruil voor samenwerking of stilzwijgen.

Een vervolg op eerdere publicaties

Dit onderzoek vormt een vervolg op eerdere publicaties, waarin de rol van inlichtingendiensten en het verzet bij het laten ontsnappen van zware collaborateurs naar Latijns-Amerika werd belicht. Lees meer over de fascinerende en complexe wereld van collaboratie en het grijze gebied tijdens oorlogstijd.